نادرشاه افشار و توهم حذف تشیع در ایران

در این تاریخ پانصد ساله دو نفر در این اندیشه بودند که میتوان بدون تشیع، استقلال ایران را حفظ کرد: یکی رضا شاه پهلوی ودیگری نادر شاه افشار

نادر شاه آرزو داشت که در برابر امپراطوری عثمانی، یک امپراطوری اسلامی شرقی متشکل از ایران  افغانستان،هند، منطقه ترکستان شرقی تا مرزهای چین درست کند؛ اما می دانست که مذهب تشیع با مذهب اهل سنت سازگارنیست. لیکن از آنجا که نمی توانست بین توده های سنی مذهب با شیعه مذهب اتحاد برقرار کند؛ اعلام کرد که شیعه مذهب رسمی ایران نیست و در سکه‌های رایج آن زمان تغییر ایجاد کرد و سکه‌های دوازده‌امامی را به چهار خلیفه تبدیل کرد؛ از طرفی، چون سلسله افشاریه، بعد از صفویه روی کار آمده بود، قصد او بر این بود که سیاستهای فرهنگی سلسله قبل را با تبلیغ پاک کند.  

سلسله صفویه بر اساس تشیع شکل گرفت و ۲۲۸ سال مطابق تشیع حکومت کرد. گرچه پادشاهی بود و مشخصات نظام سلطنتی را داشت، اما حرف اول را در زمینه های ملی شیعه می زد. نادرشاه هم پس از به تخت نشستن، در پی آن بود که آثار فرهنگی و اجتماعی دوره قبل را پاک کند بدون اینکه جایگزینی برای آن داشته باشد. شاه اسماعیل بعد از به قدرت رسیدن، چون سه زمینه بحران خلافت، مسائل صوفیانه، و ایدئولوژی خانقاهی شیخ صفی‌الدین اردبیلی را دراختیار داشت، توانست در تغییر مذهب سنی به شیعه توفیق یابد؛ اما دردوره نادرشاه این زمینه‌ها وجود نداشت ومردم ایران بعد از دو قرن و نیم حاضر نبودند تشیع را از دست بدهند.

اصولا نادر شاه ایدئولوژی رسمی وسیاست ملی نداشت. او درسال ۱۱۴۸ تاجگذاری کرد و۱۲ سال بعد هم مضمحل ونابود شد؛ وآن همه قدرت ونبوغ نظامی به دلیل اینکه سیاست فرهنگی وملی‌اش علیه تشیع بود، ۱۲ سال بیشتر دوام نیاورد و به عنوان فردی منفور در اذهان مردم ایران باقی ماند. بسیاری سعی کردند از چهره نادر یک قهرمان ملی بسازند؛ اما اسناد و مدارک نشاندهنده نقاط ضعف فراوانی در زندگی سیاسی اوست. و اما رضاخان؛ که او هم فکر می کرد می توان ایرانی بدون تشیع داشت. لذا سیاستی که درپیش گرفت، سیاست سکولار کردن جامعه بود. وقتی هم خلاء ایدئولوژی و دین را حس کرد، به ایران باستان برگشت و در فرهنگ قبل از اسلام، ریشه های خود را جستجو نمود.

البته این سیاست بازگشت به ایران باستان از دوره مشروطه شروع شده ومروجان آن هم سکولارهای اولیه نسل اول و دوم آن دوره بودند. سیاست رضاخان در تفوق وپیروزی جناح سکولار مشروطه بر جناح مذهبی و برگشت ایران به قبل از اسلام خلاصه می شد، منتهی ایران قبل از اسلام مذهب و ایدئولوژی قابل توجهی نداشت تا بتواند در مقابل تشیع مقاومت کند. نه زرتشتی گری و نه فرهنگ ایران باستان یارای مقابله دربرابر عمقی که تشیع در جامعه ایران پیدا کرده بود، نداشت؛ واصولا نمی خواست داشته باشد، لذا سرانجام رضاخان به عنوان چهره‌ای منفور از ایران رفت و ننگ ابدی را برای خود خرید.

                 رضا شاه در دورانی که نگهبان در سفارتخانه هلند بود

یکی از شروط سه گانه نادر برای پادشاهی، از رسمیت افتادن تشیع در ایران بود. سیاست مذهبی نادر که عملا منجر به ادغام تشیع در تسنن می‌شد با مخالفت یکی از علما با سیاست مذهبی نادر در شورای دشت مغان با خشونت نادر منجر به کشته شدن آن عالم شیعی گردید در منابع عصر افشاری گزارش‌های متعددی از خشونت‌های ضد شیعی موسس سلسله افشاری نظیر کشتار عزاداران سید الشهدا(علیه السلام) آمده که حاکی از بی مهری او نسبت به تشیع می‌باشد. در سال ۱۱۶۰هنگامی که قصد داشت به همراه ترکمنان، ازبکان و افاغنه، صاحب منصبان وسربازان ایرانی شیعه مذهب را قلع  و قمع کند  با پیشدستی آن صاحب منصبان مواجه گردید و به قتل رسید.  یکی از شاعران در باره شب قتل نادر، شعر عبرت انگیزی سروده است.

سرشب سرجنگ و تاراج داشت                سحرگه نه تن سر، نه سر تاج داشت

به یک چرخش چرخ نیلوفری                 نه نادر به جاماند و نه  نادری

تاریخ تحولات سیاسی ایران –دکتر موسی نجفی ودکتر موسی فقیه حقانی ص۷۰۲-۷۰۳